Messiaen schreef het Le Quatuor pour la fin du temps net na het uitbreken van de tweede wereldoorlog. Toen de Duitsers Frankrijk binnenvielen in mei 1940 diende hij in het leger als medisch assistent in Verdun. Hij werd gevangen genomen en werd naar een kamp in Görlitz, gebracht, waar hij tot het voorjaar van 1941 vast zat.
Messiaen wilde niet dat De titel Kwartet voor het Einde der Tijden werd geïnterpreteerd als een reactie op zijn gevangenschap. Hij wilde eer bewijzen aan "de engel van de Apocalyps, die zijn hand ten hemel heft en zegt: 'Er zal geen tijd meer zijn'" (Openbaring van Johannes). In het voorwoord van de partituur word deze tekst geciteerd door Messiaen:
"Ik zag een machtige engel neerdalen uit de hemel, gehuld in mist, met om zijn hoofd een regenboog. Zijn gezicht was als de zon, zijn voeten als pilaren van vuur. Hij plaatste zijn rechtervoet op de zee, zijn linkervoet op de aarde, en terwijl hij zo op de zee en de aarde stond hief hij zijn hand op naar de hemel en zwoer bij Hem die leeft tot in eeuwigheid, zeggende: "Er zal geen tijd meer zijn, maar op de dag van de bazuin van de zevende engel zal het mysterie van God voleindigd worden.” (Openbaring X)
Messiaen wees erop dat de titel ook een andere betekenis heeft: zijn wens voor een einde aan de muzikale tijd gebaseerd op de gelijke tijdsindelingen (maatsoorten) van de traditionele muziek. Het Kwartet voor het Einde van de Tijd vertoont de polyritmische structuren die hij gebruikte om dit doel te bereiken en die erg belangrijk werden in zijn latere werken. Hij wilde ook dat de ritmische structuur onafhankelijk is van de harmonie en de melodie, "op de manier van Guillaume de Machaut [c.1300-1377] wiens werk ik toen nog niet kende.”
Het stuk werd in première gebracht op de avond van 15 januari 1941 op een krakkemikkige, oude piano met veel niet functionerende toetsen en op een cello met maar drie snaren in een ijskoude barak voor een publiek van 5000 gevangenen.
I. Liturgie de cristal
II. Vocalise, pour l’Ange qui annonce la fin du Temps
III. Abîme des oiseaux
IV. Intermède
V. Louange à l’Éternité de Jésus
VI. Danse de la fureur, pour les sept trompettes
VII. Fouillis d’arcs-en-ciel, pour l’Ange qui annonce la fin du Temps
VIII. Louange à l’Immortalité de Jésus
--------------------------------------------------------------------------------
Or just after is een oefening die precisie op de vierkante centimeter vereist. Ze speelt in vier losse delen een spelletje met kleine flardjes materiaal die zich in steeds wisselende perspectieven aaneen proberen te rijgen tot één geheel. Zoiets als de poging om het beeld van een vogel te construeren uit het in het voorbijgaan vluchtig ontwaren van een stuk staart, een klauw, een fladder en een streepje.
--------------------------------------------------------------------------------
Messiaen had de synergetische gave dat hij bij ieder akkoord een kleur zag. Tijdens het schrijven van het stuk Geel Bijvoorbeeld verscheen bij Reza Namavar ook daadwerkelijk die kleur op zijn netvlies. In dit driedelige werk ‘leent’ Namavar noten en gebaren uit de Barokmuziek en zet die naar zijn eigen hand. Muzikale zinnen komen soms gewelddadig tot stilstand, verkeerde afslagen bij splitsingen genomen, onafgemaakte zinnen en ruw onderbroken zinnen tuimelen over elkaar.
De muziek klinkt bekend; ernstig, diepzinnig en soms overmatig vrolijk, maar er is wel iets vreemds mee aan de hand…
Reza Namavar is aanwezig bij het concert en zal zijn compositie toelichten.